Lên mạng ngày 6/8/2009
BỆNH DỊCH HẠCH TẠI TRUNG QUỐC CÓ ĐÁNG NGẠI KHÔNG?
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
Đầu tháng tám 2009 vừa qua có tin cho biết bệnh dịch hạch thể phổi đã tái xuất hiện và làm chết ba người tại thị trấn Tử Khoa Than (Ziketan), thuộc tỉnh Thanh Hải (Quinhai), Tây Bắc Trung Quốc. Đây là một thành phố nhỏ và hẻo lánh miền núi có 10 000 cư dân chuyên sống về nông nghiệp. Thành phố trên đã bị đặt trong tình trạng cách ly, nội bất xuất ngoại bất nhập. Tuy nhiên không ít dân cư dã tìm cách bỏ trốn được khỏi thành phố.
BỆNH DỊCH HẠCH LÀ GÌ?
Đây là một loại bệnh xảy ra ở những thú nhỏ như loài gặm nhấm. Bệnh cũng có thể truyền lây sang cho người.
Tác nhân là trực khuẩn Yersinia pestis.
Bọ chét chuột(Xenopsylla cheopis) là trung gian lây bệnh. Khi chuột chết đi thì bọ chét nhảy sang người đề cắn và hút máu và đồng thời truyền bệnh dịch hạch.
CDC cho biết tại Hoa Kỳ, ổ chứa (reservoir) tự nhiên của vi khuẩn Yersinia pestis là các loại gặm nhấm hoang dại như các loài sóc rock squirrels, ground squirrels, prairies dogs và chuột v,v…
Bệnh cũng có thể truyền lây qua việc sờ mó xác chuột hay tiếp xúc với tiết vật thải ra từ phổi của mèo bệnh hoặc của người bệnh (trường hợp dịch hạch thể phổi).
Rất hiếm thấy lây truyền xảy ra qua ngõ tiêu hóa.
CÁC TRIỆU CHỨNG
Dấu hiệu ban đầu giống như cảm cúm. Kế đến là nóng lạnh, nhức đầu và đau cả mình mẩy. Uể oải. Có thể nôn mửa
Có ba thể bệnh dịch hạch :
· Thể hạch (Bubonic plague): Lây truyền vì bị bọ chét chuột cắn. Đây là thể thường thấy nhất.Nóng lạnh, hạch bạch huyết sưng to và rất đau đớn, mỏi mệt uể oải...
· Thể phổi (Pneumonic plague): Thể độc hại nhất, nhưng hơi hiếm thấy. Nóng lạnh, ho hen, thở khó, shock và chết nếu không chữa trị kịp thời. Rất nguy hiểm vì có thể lây từ người nầy qua người nọ qua việt hít thở tiết vật thải ra từ đường hô hấp của người bệnh.
Thể nhiễm trùng huyết (Septicemic plague) là thể tiếp nối của hai thể trên: nóng lạnh, đau bụng, bị shock và xuất huyết nội tạng và dưới da.
CHỮA TRỊ BẰNG KHÁNG SINH
Có nhiều loại kháng sinh rất công hiệu để chữa trị bệnh dịch hạch.
Bệnh biến chuyển rất nhanh,nếu không chẩn đoán và chữa trị đúng cách và kịp thời thì sẽ chết trong vòng ba ngày.
Tử số có thể từ 50%- 90%, nếu không trị kịp thời.Nếu chữa trị, tử số giảm xuống còn 15%.
CÓ THUỐC CHỦNG NGỪA
Có một thời vaccin được sử dụng rộng rãi trong dân chúng nhưng sau đó thì người ta thấy giải pháp nầy đã tỏ ra không mấy hữu hiệu cho lắm.
Ngày nay, vaccin chỉ được sử dụng cho những người nào thật sự cần đến mà thôi chẳng hạng như cho quân đội, hoặc cho những ai đang làm việc trong vùng có dịch hạch.
Muốn có hiệu quả cần phải chích nhiều liều và phải chích rappel thường xuyên. Có thể có phản ứng phụ.
BỆNH DỊCH HẠCH LÀ BỆNH RẤT XƯA
Có nhiều trận đại dịch đã xảy ra trong lịch sử nhân loại với số tử vong rất cao trên 200 triệu người.
Đại dịch Black deaths nổi tiếng nhất xảy ra vào thế kỷ thứ 14 xuất phát từ Đông Ávà đã giết hại 25 triệu người trong vòng 5 năm tại Âu Châu.
Cuối thế kỷ 19, một trận đại dịch đã càn quét Á Châu trong đó có Quảng Đông (Trung Quốc), Hong Kong, Ấn Độ, Nhật Bản và Việt Nam…
Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới, dịch hạch vẫn thường thấy xảy ra một cách lác đác tại Phi Châu, Á Châu, Liên bang Nga, Đông Âu và Mỹ Châu.
Riêng năm 2001 có 2118 ca được báo cáo, trong đó có 182 tử vong đã được ghi nhận trong 9 quốc gia.
Các ổ dịch thường tập trung tại Phi Châu, như Madagascar, Congo, Tanzanie.
Trung Quốc, Mông Cổ, và Việt Nam là những quốc gia nằm trong diện nguy hiểm.
Vùng duyên hải phía Tây Nam Hoa Kỳ được ghi nhận là nhũng nơi thưòng hay xảy ra dịch hạch. Hằng năm có vảo khoảng 10- 15 ca dịch hạch đã được báo cáo tại Hoa Kỳ.
Tại Canada, Dịch hạch là một bệnh bắt buộc phải được khai báo. Ca chót nhất đã xảy ra vào năm 1924 tại Canada.
Table 1. Plague: Reported Cases and Deaths, 1994-1999
|
|
|
|
|
1994
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Country
|
Cases
|
Deaths
|
Cases
|
Deaths
|
Cases
|
Deaths
|
Cases
|
Deaths
|
Cases
|
Deaths
|
Cases
|
Deaths
|
|
|
|
Bolivia
|
0
|
0
|
0
|
0
|
26
|
4
|
1
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
|
Brazil
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
|
United States
|
13
|
1
|
9
|
1
|
5
|
0
|
4
|
1
|
9
|
0
|
9
|
0
|
|
Peru
|
1,122
|
51
|
97
|
2
|
33
|
0
|
39
|
0
|
20
|
0
|
151
|
5
|
|
Ecuador
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
*160
|
14
|
0
|
0
|
|
Total
|
1,135
|
52
|
105
|
3
|
55
|
4
|
44
|
1
|
189
|
14
|
160
|
5
|
|
|
|
*Estimate
|
DỊCH HẠCH TRUNG QUỐC CÓ ĐÁNG NGẠI CHO CHÚNG TA HAY KHÔNG?
Theo Bs Karl Weiss chuyên khoa vi trùng học và bệnh truyền nhiễm tại bệnh viện Maisonneuve-Rosemont Montreal thì không có đáng ngại lắm vì bệnh dịch hiện đang xảy ra tại một vùng nhỏ hẹp, hẻo lánh và biệt lập của Trung Quốc.
Cho đến nay, nguy cơ bệnh theo người du lịch đi lây nhiễm khắp thế giới thật sự không đáng kể cho lắm.
Cũng như bệnh Than (anthrax) do bacillus anthracis, vi khuẩn yersinia pestis (plague) cũng có thể dược sử dụng dưới dạng bụi nước aerosol như một loại vũ khí khủng bố (bioterrorist agent).
THAM KHẢO:
- Bs Trịnh Cường.Bệnh do loài gặm nhấm gây ra
- WHO. Plague
- CDC , Plague Fact Sheet
Montreal, August 07, 2009
Trở lại Trang KH & NN
