CHUYỆN MẬT GẤU
Bs Thú Y Nguyễn thượng Chánh
Hầu như đối với tất cả dân tộc Á châu nói chung và Việt Nam nói riêng, mật gấu được xem như là một linh dược, một loại thuốc huyền diệu vô cùng quý báu, có thể chữa được rất nhiều bệnh tật và giúp chúng ta bồi dưỡng sức khỏe một cách mau chóng.
Tuy nhiên, đó cũng chỉ là những điều nghe được qua lời đồn đại mà thôi, chớ thật sự ra ít có ai đã có kinh nghiệm về mật gấu, đó là chưa kể đến vấn đề mật gấu thật và mật gấu giả nữa...
Thật vậy, mật gấu đã được Trung Quốc sử dụng như một dược liệu từ hơn 2000 ngàn năm nay rồi.
Phía Đông y và y học cổ truyền thì hết lời tán tụng và thường đề cao sự lợi ích của mật gấu trong việc chữa trị.
Ngược lại, phía Tây y tuy cũng nhìn nhận mật gấu có một vài tính chất trị liệu nào đó nhưng họ cũng không đánh giá quá cao mật gấu. Mật gấu là một mặt hàng rất hiếm quý và vì lẽ nầy mà giá cả của nó cũng cao vút tận mây xanh.
Con buôn tại Á châu và cả tại một số nước Tây phương đã không bỏ lỡ cơ hội vàng ngọc nầy mà thổi phồng mật gấu lên để làm giá hầu trục lợi... Có thể đường dây buôn lậu mật gấu một phần do phe nhóm xã hội đen kiểm soát.
Muốn có mật gấu thì thợ săn phải vào rừng giết gấu để lấy mật, đồng thời cũng bắt luôn cả gấu con đem về thành bán lại cho người ta nuôi để lấy mật sau nầy.
Điều kiện nuôi gấu cũng như cách rút mật vô cùng dã man, tàn nhẫn vô nhân đạo và rất đau đớn cho con vật. Quả thật đây là một thảm họa chung của loài gấu. Không sớm thì chầy loài động vật nầy cũng sẽ bị tuyệt chủng mà thôi.
Gấu là loài thú được công ước quốc tế bảo vệ. Việc săn bắt gấu và khai thác gấu để rút mật là trái phép và đã bị nhiều tổ chức quốc tế như CITES (Convention on International Trade in Endangered Species) cực lực tố cáo cũng như các Tổ chức Bảo vệ Động vật Hoang dã như WSPA (World Society for the Protection of Animals) và Tổ chức Động vật Á châu (Animals Asia Foundation) lên án thậm tệ.
Nuôi gấu để lấy mật
Đầu những năm 80, Bắc Hàn đã nảy ra sáng kiến trước tiên về việc nuôi gấu để lấy mật. Thường là các thợ săn vào rừng rình bắt gấu con lúc gấu mẹ rời hang để đi kiếm ăn. Nếu gấu mẹ trở về bất thình lình thì sẽ bị bắn chết. Gấu con đem về thành phố và được bán lại cho các chủ nuôi. Sau thời gian nuôi dưỡng từ một hai năm thì gấu bắt đầu bị rút mật.
Năm 1983, Nam Hàn nối gót theo Bắc Hàn và mở trại nuôi gấu.
Đến năm 1985, tới phiên Trung Quốc và năm1993 thì Việt Nam cũng nhảy vào việc khai thác gấu để lấy mật.
Nuôi gấu để lấy mật đã trở thành một kỹ nghệ tại một số quốc gia ở Á châu mà đặc biệt là Trung Quốc, Việt Nam và Đại Hàn.
Theo WSPA, hiện nay tại Á châu có lối 12.000 gấu đen bị nuôi giam trái phép để rút mật.
Mật gấu có chứa chất gì?
Hoạt chất chính của mật gấu là chất Tauro Ursodeoxycholic Acid (UDCA). Chất nầy do gan sản xuất ra để giúp vào việc tiêu hoá thức ăn. Mật được tích trữ trong túi mật (gallbladder) nằm dính vào lá gan. Chỉ có loài gấu ngựa mới sản xuất được một số lượng UDCA đáng kể mà thôi.
Ngoài gấu ra, UDCA cũng còn được thấy ở một số thú vật khác. Nhật Bản là quốc gia đầu tiên đã tổng hợp được UDCA vào năm 1954.
Ngày nay, UDCA được tổng hợp từ mật bò hay từ mật heo thu lượm trong lò sát sanh để thay thế mật gấu. UDCA được thấy bán trong các pharmacies dưới những tên như Ursa, Ursofalk, Ursodiol (Actigall), Ursolvan, Destolit, Urdox, Ursogal, Ursotan... Các thuốc nầy được sử dụng để trị các bệnh về gan như giúp làm tan sỏi mật và trị chứng xơ gan. Thí nghiệm lâm sàng đang được thực hiện để chữa trị bệnh viêm gan C và cancer.
Gs Clifford J. Steer thuộc University of Minnesota cũng thí nghiệm sử dụng chất UDCA tổng hợp để trị bệnh thần kinh Huntington’s disease và bệnh lú lẫn Alzheimer’s disease. Theo Gs, thì chúng ta cũng có thể tổng hợp được UDCA mà không cần phải sử dụng đến các phần lấy từ súc vật.
Mật gấu trị được bệnh gì?
Nói chung, phía Đông y cho rằng mật gấu rất tốt để chữa trị được rất nhiều bệnh tật.
Theo Hải Thượng Lãn Ông, thì mật gấu có tính hàn, làm giảm nhiệt, bớt co giật, giải độc,trị kinh phong ở trẻ con, trị đau bụng, trị bệnh trĩ, thoa bên ngoài để trị mụn nhọt sưng đau, bóp với rượu để trị chấn thương bầm dập té ngã.
Gs Đỗ tất Lợi: mật gấu là một vị thuốc quý để chữa những bệnh đau dạ dầy, đau nhức, giúp tiêu hóa, giải độc, hoàng đản, chữa đau mắt, xoa bóp những chỗ đau do té ngã hay bị thương...
Theo Bs Phó đức Thuần, Viện y học cổ truyền VN, mật gấu ngoài những công dụng chữa trị những bệnh vừa được nêu trên, nó cũng rất tốt để trị các bệnh về mắt, vàng da, đau răng lở miệng, viêm khớp và các bệnh ký sinh trùng. Điều cần lưu ý là mật gấu kỵ thai.
Theo Phó Gs Đỗ khắc Hiếu, Viện Công Nghệ Sinh Học VN: công dụng của mật tùy thuộc vào từng loại gấu nuôi. Tốt nhất là mật của gấu ngựa vì có chứa một hàm lượng cao nhất về chất Tauro ursodeoxycholic acid ( UDCA), có tác dụng chữa được xơ gan.
Ngược lại, mật gấu chó thì chứa quá nhiều chất Chenodeoxycholic Acid (CDCA). Chất nầy dùng để bôi ngoài da thì rất tốt, nhưng nếu uống vào có thì thể độc cho gan và gây xơ gan... Cũng theo Bs Hiếu khi uống mật gấu chó, chất CDCA sẽ kết hợp (conjuguate) với một số vi khuẩn của ruột già để tạo ra chất lithocholic acid là chất độc hại gan (hepatotoxic), có thể làm xơ gan.
CDCA còn có thể thấy hiện diện trong mật của loài vịt, ngan và ngỗng.
Bởi lý do nầy, uống mật gấu chó hay mật vịt có thể có hại cho sức khỏe.
Theo Tây y, thì mật gấu hay nói rõ hơn là chất UDCA trong mật gấu có tác dụng bảo vệ gan, chữa viêm xơ gan (primary biliary cirrhosis), giúp làm tan sỏi mật (gallstone), hạ các chất mỡ trong máu, trị viêm gan tự miễn (autoimmune hepatitis), và phối hợp với thuốc khác trong việc điều trị cancer ruột già.
Mật gấu không có tính chất trợ dương (aphrodisiac).
Mật gấu có trị được cancer không?
Gs TS Lê Văn Thảo (Hội Ung Thư Hà Nội) rất dè dặt về vấn đề nầy. Theo Gs Thảo, thì sừng con tê giác và mật gấu chỉ có tác dụng làm lưu thông khí huyết giúp bệnh nhân cảm thấy khỏe hơn, ăn uống khá hơn mà thôi. Chớ chưa có tài liệu nào khẳng định hai thứ nầy chữa được ung thư .
Theo Gs Đỗ khắc Hiếu (Viện Công Nghệ Sinh Học VN), thì chất UDCA của mật gấu ngựa có tác dụng làm thay đổi tế bào ung thư giúp các loại thuốc trị cancer dễ ngấm vào.
Qua tra cứu trong Internet, người viết có thấy một khảo cứu đăng trong MedsCape đề cập chất UDCA đã được dùng thí nghiệm trong việc chữa trị bệnh cancer ruột già (colorectal). Kết quả rất khả quan.
Bs Phó Đức Thuần (Viện Y học Cổ truyền VN) nói chúng ta nên dè dặt trước tin đồn là mật gấu có thể trị được cancer. Vấn đề nầy hoàn toàn thiếu cơ sở khoa học, nên cần phải hết sức thận trọng. Theo Bs Thuần, thì dùng mật gấu trong việc chữa trị cancer cũng có thể rất tốt vì mật gấu làm tăng sức miễn dịch và hỗ trợ các thuốc trị liệu phía Tây y.
Đắt còn hơn vàng
Theo Hiệp hội bảo vệ động vật hoang dã trên thế giới (WSPA/2002), một túi mật gấu (gallbladder) săn trong rừng được bán lậu tại Canada, Nga và Trung Quốc với giá là 650$... Tại Đại Hàn giá có thể leo lên đến 10.000$, trong khi tại Nhật bản túi mật gấu được bán với giá 252$/ gram...Tại Việt Nam, thị trường mật gấu rất thay đổi. Lúc cực thịnh năm 2000 -2002, giá 1cc mật gấu nuôi bán lẻ vào khoảng 250.000 đồng. Có lẽ giá cả hiện giờ là 60.000 -70.000 đồng cho một cc?
Giá bán lẻ thay đổi tùy theo từng quốc gia, tùy theo từng vùng và tùy theo lúc. Thông thường thì giá một túi mật gấu rừng đắt hơn giá túi mật lấy từ gấu nuôi... Tại Trung Quốc, trong tình trạng nuôi giam, mỗi con gấu có thể sản xuất được 2kg bột mật khô/năm. Giá 1kg bột mật khô tại Trung Quốc là 5.000 $/kg và tại các quốc gia khác là 15.000 $/kg. Người ta tin tưởng rằng mật gấu rừng tốt hơn mật gấu nuôi.
Gấu đen bắc Mỹ có túi mật nặng trung bình từ 25-30gr. Gấu Á châu túi mật nặng khoảng 60gr.
Mật gấu thật thì giá đắt hơn vàng trong khi chất UDCA tổng hợp từ mật bò được bán với giá thật bèo lối chừng vài chục dollars cho một kg.
Không những chỉ có mật gấu mà thôi, đôi khi con buôn còn tàn nhẫn vô nhân đạo hơn nữa đến mức chặt rời hai bàn tay của con vật đem bán để thiên hạ nấu cháo ăn cho bổ (?). Giá bán tại Đông nam Á là 700 $/một bàn tay gấu mà Đông y còn gọi là hùng chưởng.
Theo lời truyền tụng trong dân gian, đây là món chỉ dành cho vua chúa ngày xửa ngày xưa dùng mà thôi.
Cháo bàn tay gấu là một trong số tám món của bát trân và gồm có: nem công, chả phượng,Tây ngu bì (da con tê giác nhưng là phần nằm ở bên trong gần nách nên không quá cứng), hùng chưởng (bàn tay gấu), gân nai, môi đười uơi, vòi voi và yến sào. Đúng là làm vua cũng sướng thiệt, ăn toàn là đồ chiến địa không hà. Không biết có đại gia VN nào đã xực các món nầy chưa, thử kể nghe chơi.
Tình hình tại Bắc Mỹ
Vài năm trước đây, các thanh tra có đến xét một số tiệm thuốc Bắc tại một vài thành phố lớn của Canada và Hoa Kỳ. Đó là Toronto, Montréal, Vancouver, Markham, Richmond, San Francisco, Chicago, Washington DC và New York... Kết quả cho biết, trong số 33 tiệm thuốc tại Canada thì có 67% có bán thuốc làm từ mật gấu nuôi tại Á châu, 6% có bán bột mật gấu, và 9% có bán túi mật khô.
Theo luật lệ hiện hành thì việc nhập cảng ,tồn trữ túi mật gấu, mật gấu xuất phát từ những trại nuôi gấu, và dược phẩm có chứa mật gấu đều là bất hợp pháp hết.
Tại Hoa Kỳ, các sản phẩm trên hình như dễ mua hơn phía Canada. Trong số 32 tiệm thuốc Bắc bị xét hỏi, thì có hết 84% tiệm có bán thuốc làm từ mật gấu, 12,5% tiệm có bán bột mật gấu làm từ gấu nuôi, và có 15% tiệm có bán túi mật gấu khô còn nguyên vẹn.
Các nhà khoa học của WSPA vừa sáng chế ra được một dụng cụ dùng để xét nghiệm xem coi món hàng là mật gấu thật hay giả (bear detection test kit) hoặc có chứa mật gấu hay không. Nguyên tắc dựa trên sự xác định protein của mật gấu. Thử nghiệm có thể được làm ngay tại chỗ và cho biết kết quả dương tính (+) hay âm tính (-) trong vòng 5 phút giống như nguyên tắc thử thai vậy. Máy đã được đem trình làng trước đại hội quốc tế do CITES tổ chức tại la Hague, Hòa Lan năm 2007 vừa qua.
Canada,Úc châu, Malaysia và một số quốc gia khác đã bắt đầu sử dụng dụng cụ trên để xét nghiệm mật gấu trong các tiệm thuốc Bắc. Giá bán của dụng cụ vào khoảng 50$.
Hiện thời đàn gấu sống trong thiên nhiên tại Canada và Hoa Kỳ được ước lượng ở vào khoảng 600.000 con. Phần lớn là loại gấu đen Bắc Mỹ (Ursus americanus, American black bear). Loài thú nầy được xếp nằm trong danh mục I của CITES. Đây là loại động vật cần được bảo vệ để tránh nguy cơ bị tuyệt chủng. Việc săn bắn và mua bán đổi chác được quy định rõ rệt và kiểm soát rất gắt gao.
Tại Bắc Mỹ, mỗi năm có vào khoảng 40.000 gấu bị sát hại do săn bắn hợp pháp. Số thú bị săn lậu để lấy mật thì không thể biết được là bao nhiêu con. Đây là nỗi lo ngại rất lớn của những cơ quan bảo vệ thiên nhiên Canada. Sự kiện gấu đen vùng Đông Nam Á càng ngày càng hiếm đi đã thúc đẩy con buôn lần lần chuyển hướng sang Bắc Mỹ để tìm nguồn cung cấp mật gấu. Sau khi giết được gấu người thợ săn thường có đường dây bán lại mật gấu cho những người Trung Quốc sống tại Vancouver chẳng hạn, với giá lối 150$ cho một túi mật.
Mật gấu thật sự có cần thiết cho chúng ta không?
Câu trả lời là không!.
Từ trước tới nay khoa học đã nghiên cứu rất tường tận về mật gấu và họ đã tìm ra được hoạt chất chính của mật gấu là chất UCDA rất tốt cho hoạt động của gan, giúp trị xơ gan và đồng thời có thể làm tan sỏi mật. Thế thôi!.
Chưa có khảo cứu nào nói mật gấu chữa trị được cancer cả. Chính Bs NVK ở Hà Nội đã uống mật gấu ngựa do chính ông ta nuôi để tự chữa bệnh cancer gan của mình. Kết quả có vẻ khả quan trong một hai năm đầu nhưng rồi sau đó ông ta vẫn chết vì chứng bệnh ác nghiệt nầy.
Ngày nay chất UCDA được tổng hợp rất dễ dàng từ mật bò, bán rất rẻ và dễ tìm trong các pharmacie, vậy cần gì phải giết gấu làm gì.
Con buôn thiếu lương tâm và chánh phủ của một số nước ở Đông Nam Á vẫn biết rõ những điều nói trên,nhưng họ cố tình nhồi sọ dư luận, thổi phòng công dụng của mật gấu lên vì đây là một món hàng quá béo bổ đem lại quá nhiều xu cho họ. Đến nay, kỹ nghệ khai thác gấu để lấy mật đã sản xuất ra được một khối lượng mật quá lớn, vượt xa nhu cầu thật sự trong dân chúng. Mật gấu thừa thải không còn dược sử dụng trong trị liệu mà lại bị phí phạm đem sử dụng trong những việc vô bổ không cần thiết như thêm vào trong savon, shampoo hay pha vào rượu được quảng cáo là rất effet để bồi dưỡng sức khỏe cho mấy ông ...
Chính các nhà đông y lỗi lạc tại Hồng Kông và Bắc Kinh cũng xác nhận là có hơn 54 loại thảo dược rẻ tiền và rất dễ tìm trong các tiệm thuốc Bắc, có thể dùng được để thay thế các tính năng trị liệu của mật gấu.
We definitely do not have to use bear bile as it can be replaced by herbs which are cheaper too.
( Dr Sun Ji Xian, The Chinese Association of Preventive medicine. Beijing, China).
Herbal alternatives have the same effects-So why kill the animals?
(Dr Ho Ka Cheong, President HonKong Chinese Herbalist Association Ltd).
Kết luận
Gấu đã phải chịu lắm đọa đày. Không những chỉ bị rút mật, chặt tay mà thôi, gấu con còn bị bẻ răng, rút móng, xỏ mũi rất đau đớn để bắt làm trò nhảy múa, làm xiếc như tại Ấn độ.
Tại Pakistan, gấu còn bị đem ra cho cắn lộn với chó dữ để cho dân chúng tiêu khiển và đánh cá sát phạt lẫn nhau.
Xin lương tâm nhân loại hãy xót thương dùm loài gấu! Hãy chấm dứt ngay việc khai thác gấu để lấy mật.
Chắc có lắm bạn sẽ mỉm cười khi đọc mấy dòng ruồi bu kiến đậu trên và lầm bầm xổ thầm tiếng Đan Mạch trong bụng...sanh mạng, nhân phẩm, nhân quyền, giá trị con người còn bị họ coi thường, chà đạp như cỏ rác, rồi còn dùng bạo lực thẳng tay trấn áp người dân và giới tu hành thấp cổ bé miệng mà cái tội duy nhất là khát vọng rất chính đáng đòi hỏi được quyền sống trong một xã hội tự do, công bằng và thật sự dân chủ, vậy sá gì loài gấu, chỉ là một con vật quèn mà thôi...
