Lên mạng ngày 15/5/2009
TRỢT ĐỐT XƯƠNG SỐNG
Thân thể có 24 đốt xương, 7 đốt xương cổ C1-C7 (cervical, C), 12 đốt xương lưng trên T1-T12 (thoracic, T) và 5 đốt xương dưới lưng L1-L5 (lumbar, L). Xương L5 tựa lên sacrum của xương chậu. Hình dạng của C, T và L không giống như nhau, C1 và C7, T1 và T7, L1 và L5 cũng không hoàn toàn giống nhau, tất cả cùng nối kết thành hình ống để chở che tủy sống.
Lúc cố nâng lên một sức nặng tạo lực tương tác trong cơ thể trong tư thế đứng thẳng, lực mạnh dồn thẳng vào vùng dưới lưng. Khi lực lớn hơn sức mạnh của bắp cơ truyền đến gân sụn đẩy vào khớp xương làm bong gân, bể sụn, vỡ mạch máu… lực mạnh quá làm gảy luôn đốt xương sống. Hầu hết gảy đốt xương L5 ở 1 hay 2 vòng 2 bên, mạnh quá sẽ bể thân của đốt xương sống. Sau khi gảy L5 trợt ra phía trước trên sacrum gây ra trợt đốt xương sống , spondylolisthesis-Tiếng Hy Lạp: spondylos là đốt xương sống, olisthesis nghĩa là trợt khớp slippage.
Từ năm 1782 một bác sĩ sản khoa người nước Bỉ là bác sĩ Herbinaux. Ông mô tả lại trường hợp của một bà mẹ khó sinh con vì có một lần bị trượt té hồi còn trẻ làm sai lệch L5 với S1 của vùng xương chậu. Mãi đến năm 1855 nhóm bác sĩ ở nước Bỉ lần đầu tiên giải phẩu xác người chết đã có triệu chứng trợt xương sống vùng thắt lưng, phát hiện 2 vòng 2 bên phải và trái của xương sống L5 đã gảy không lành lại làm trợt ra phía trước phía trên Sacrum.
Từ khi X quang ra đời vào năm 1895, chụp phim hình vùng thắt lưng, bệnh nhân nằm nghiêng thấy rõ hình mỗi đốt xương lưng dưới giống như hình con chó, 2 lổ tai là 2 mấu trên, 2 chân là 2 mấu dưới, cái đuôi là mấu sau, đầu con chó là thân xương sống, còn thân con chó là 2 vòng 2 bên của đốt xương sống chồng lên nhau.
Một người trẹo thắt lưng rất đau đớn, chụp X quang hình nghiêng vùng thắt lưng, thấy hình con chó bình thường không có đeo sợi dây chuyền quanh cổ là xương sống vùng thắt lưng bị thương phần mềm, xương không gảy, kết luận là bị trặc, bong gân, cơ, sụn, chảy máu bên trong… tịnh dưỡng vài ngày sẽ khỏi tùy nhẹ nặng. Khi nhìn thấy con chó có đeo sợi dây chuyền quanh cổ thì chắc chắn là đốt xương sống thắt lưng bị gảy. Trợt đốt xương sống ra phía trước nhiều hay ít thấy được nhờ vào kích thước của sợi dây chuyền to hay nhỏ, sợ dây chuyền to là gảy và lệch ra phía trước nhiều hơn. Phải dùng CT mới chắc là gảy 1 bên hay 2 bên vòng của đốt xương sống đó.
X quang chụp ngang vùng thắt lưng giúp nhận diện độ trợt rất rõ, dùng thước đo trên phim tính 25%, 50%, 75% hay 100%, nặng phải phẩu thuật.
Từ vị trí chụp hình thẳng, chụp nghiêng cần quay mình 45 độ, chụp ngang quay 90 độ.
Như trên đã trình bày cố nâng một vật quá nặng trong tư thế đứng sẽ làm gảy đốt xương sống vùng lưng dưới đưa đến trợt đốt xương sống. Thống kê cho thấy lực sĩ luyện tập gymnastic thường bị gảy đốt xương lưng dưới làm trợt đốt xương sống. Vì trong lúc nhào lộn quá nhanh hay ngữa ra quá nhiều, hyperextension, không kiểm soát lực và thế ngừng gây chấn động làm gảy L ngoài ý muốn hoặc vì tai nạn khi làm việc, giao thông…
Đầu thập niên 1960, trong xóm tôi có một đàn ông trung niên gảy đốt xương sống thắt lưng nằm một chổ cho đến khi ra đi, nguyên do là vào mùa nước nổi một mình Bác dùng xuồng chở đất ruộng đắp lên vườn sau nhà, Bác dùng cái leng đào đất ngầm dưới nước, rồi với lực từ đôi tay đưa từng cục đất khỏi mặt nước lên xuồng nhẹ nhàng, chống xuồng đầy đất tới mí vườn, một mình Bác cố hết sức ôm lên một cục đất ướt thật nặng!...
