Lên mạng ngày 14/3/2009
LÁC KHÔ
Vào lúc 10 giờ sáng ngày 11/01/09, nơi khung cảnh hội trường nhà hàng Hoa Sứ Thành Phố Cần Thơ diễn ra buổi họp mặt lớp Công Thôn 1970-1973 Nông Lâm Súc Cần Thơ. Hôm ấy khách tham dự Nguyễn Công Kiên, Mục Súc 1969-1972, hồi tưởng lại thời vàng son ở trường Nông Lâm Súc Cần Thơ, các bạn đặt cho Kiên một cái tên thật dễ nhớ là “Kiên Lác”. “Lác” gợi cho tôi nhớ ngay câu nói rất quen thuộc trong xóm ấp thời tôi còn học lớp năm lớp tư: “lác khô lội trước, lác ướt bơi theo, hai lác kề nhau, cả hai cùng gải”.
Lác là bệnh ngoài da rất phổ thông ở miền nhiệt đới. Lác khô herpes zoster gây ra bởi siêu vi khuẩn varicella-zoster xâm nhập vào cơ thể khi băng qua rào cảng mucous membrance bởi 10 cửa: mắt(2), mũi(2), tai(2), miệng(1), dưới (2) và cửa rộng vòng cơ thể là mucous membrance dưới da(1).
Sau khi vào cơ thể varicella-zoster phát triển nhanh từ 7-21 ngày. Thời gian trị liệu dứt từ 10 ngày đến 5 tuần lễ.
Xâm nhập cơ thể siêu vi khuẩn varicella-zoster phát triển nhanh bám vào vài nhánh sau của đường thần kinh (posterior root ganglion) của não bộ (cranial) hoặc tủy sống (spinal) rồi sinh sôi nẩy nở chỉ một bên (unilateral), không bao giờ hai bên cùng một lúc.
Sau 4 đến 5 ngày da nổi lên những mục đỏ khô (dry and scab), không có mủ, cảm giác tê, ngứa ngáy phải gải liên tục, dân gian có câu “ngồi gải lác”.
Những nhánh thần kinh phía sau nhận cảm giác: 1-Não (cranial) có 12 đôi nhưng chỉ có 7 đôi nhận cảm giác (số 1,2,5,7,8,9,10); 2-Cổ 8 đôi (C1-C8); Trên lưng 12 đôi (T1-T12); Dưới lưng 5 đôi (L1-L5); Mông (sacrum) 5 đôi (S1-S5). Tổng cộng là 37 đôi, varicella-zoster chỉ tấn công vài nơi vào một bên.
Một người đàn ông tuổi trung niên có những mục đỏ, khô, không có mủ, ngứa ngáy, tê rần, phải gải liên tục ở vùng trên lưng bên phải, đồng thời ù tai phải và khó nghe bên tai phải, trời đang nóng mà lại sợ nước. Đây chính là bệnh lác khô tấn công đường thần kinh cảm giác trên lưng T7,T8,T9 bên phải và đường thần kinh nghe số 8 bên tai phải.
Bệnh nhân này dùng thuốc acyclovir sau 10 ngày, da dẻ mịn màng không còn ngứa ngáy, hết tê, thính giác tai phải trở lại bình thường, và không còn sợ nước.
Trường hợp này thoạt nhìn là bệnh ngoài da mà không cần thuốc bôi lên da, ù và khó nghe bên tai phải nhưng không cần nhỏ tí thuốc nào vào tai cả.
Còn triệu chứng tê và sợ nước nay không còn thì giải thích như thế nào? 37 đôi thần kinh chạy về phía sau (dorsal root ganglion) nối liền với xúc giác của da. Cảm giác tê và sợ nước khi trời đang nóng vì lúc đó lác khô xâm nhập SNS (Sympathetic Nervous System), (sympathetic là giao cảm, nervous là thần kinh, system là hệ thống). Sau khi varicella-zoster bị acyclovir tống khứ, cảm giác da trở lại bình thường, hết tê, không còn cảm giác sợ nước nữa.
Đúng như câu nói của người xưa: “đói ăn rau, đau uống thuốc”. Như trên đã trình bày nhờ acyclovir mà da không còn ngứa, hết tê, thính tai, hết sợ nước, không còn bận rộn ngồi gải da. Acyclovir diệt được siêu vi khuẩn varicella-zoster gây bệnh lác khô herpes zoster.
